Twee jaar ‘De Liberale Wereld’
(Uiteenzetting ter gelegenheid van de tweede verjaardag van De Liberale Wereld – 2 juli 2022)
Beste liberale vrienden,
Het doet me oprecht veel plezier om te zien hoe jullie op een warme zomeravond hier zo talrijk aanwezig zijn. Voor velen een blij weerzien na examens. Voor anderen de gelegenheid om elkaar te ontmoeten voor de vakantie wenkt. Maar ook om samen het glas te heffen op de kracht van een idee.
Het prachtige idee van de vrijheid van het individu. Het geloof dat we de toekomst van onze kinderen beter kunnen maken als het verleden waar we uit komen. De overtuiging dat een vrije markt de meest eerlijke manier is om welvaart te creëren en breed te verspreiden. Dat idee… heet liberalisme.
Ik wil vooreerst de Liberale Wereld danken voor de inzet die ze sinds twee jaar tonen om jonge mensen op een aangename manier in contact te brengen met dat onverwoestbare idee. Om ze te informeren en te motiveren om dat idee uit de dragen. Om stap voor stap dat droombeeld van een Liberale Wereld wat dichterbij te brengen.
Dank Carlo, Armel en alle medestanders!
Ik begroet ook hartelijk Georges-Louis Bouchez. We ontmoetten elkaar en tweetal jaren geleden voor het eerst in Parijs, en sindsdien is mijn respect en waardering voor Georges-Louis alleen maar gegroeid.
Het is zo vanzelfsprekend om vanuit een centrum-rechtse positie op het politieke speelveld in een wollig vocabulaire te vervallen. Maar vaagheid is niet aan Georges-Louis besteed.
Op een onnavolgbare manier is hij in twee jaar geslaagd om het liberalisme in Brussel en Wallonië opnieuw mee de politieke agenda te laten bepalen. Hij is daarbij niet te beroerd om tegen de schenen te schoppen. Om heilige huisjes te slopen.
On ne peut pas plaire tout le monde.
Als lid van de fractie in het parlement die de premier levert en die dus mee de deal in Vivaldi moet belichamen, kijk ik met bewondering en soms – toegegeven – een lichte jaloezie hoe Georges-Louis gedreven het liberale punt maakt in debatten.
Hoe zijn passionele parler vrai vriend en vijand verbaast. Als we die liberale wereld wat dichterbij kunnen brengen, zullen we het niet zonder Georges-Louis kunnen doen.
Beste vrienden,
Ik wil dit prettig samenzijn niet te lang verstoren. Toch wil ik met jullie enkele reflecties delen over de politieke toestand. We beleven uitzonderlijke tijden. Ik maak enkele beschouwingen over de geopolitieke toestand, het energiedossier om af te sluiten met de economische en budgettaire vooruitzichten.
- Vooreerst de geopolitieke toestand.
We zijn vandaag live getuige van een grote geopolitieke aardverschuiving, die vergelijkbaar is met pakweg de val van de Berlijnse Muur in 1989. We zien helaas het omgekeerde gebeuren, al is de harde grens nu een paar duizend kilometers oostwaarts opgeschoven.
Vladimir Poetin wilde snel Oekraïne inlijven, Rusland als supermacht bevestigen en de NAVO terugduwen.
Hij heeft op het eerste zicht het tegenovergestelde bereikt van wat hij wou.
Oekraïne verzet zich heftig en is definitief overgestoken naar het Westen. Rusland is de paria van de internationale gemeenschap geworden. De NAVO is met de toetreding van Zweden en Finland alleen maar sterker geworden.
Maar schijn bedriegt. De oorlog in Oekraïne dreigt een uitputtingsslag en guerillastrijd te worden. Waar men in het begin pleitte om snel een bestand te kunnen te kunnen afroepen, gaat men nu vanuit de USA voor een ‘overwinning’ tegen Rusland.
De Amerikaanse President Joe Biden verklaarde enkele weken geleden dat de werkelijke inzet van het Oekraïneconflict niet zozeer Rusland is. Het gaat om het bewaken van de machtsbalans met China door middel van de containment van Rusland.
De vraag is of Europa hier belang bij heeft.
De regelmatige aanvulling van economische sancties zullen effect sorteren op langere termijn zowel in Rusland als in Europa.
Het is hard ontwaken voor Europa.
Decennialang dachten we dat oorlog iets uit het verleden was. We bouwden ons defensieapparaat af. Nu staan we daar, alleen met een grote mond en zonder wapens.
Europa is weliswaar het grootste handelsblok van de wereld, maar schiet op vlak van internationale powerplay tekort.
De huidige crisis leert ons dat we niet minder, maar net méér Europa nodig hebben.
Ik zie wel wat in het idee van Macron van enerzijds een verdieping van bevoegdheden binnen de huidige 26, en tegelijk een verbreding van een politieke Unie. Of moeten we niet gedeeltelijk terugplooien op een kleinere kern die dezelfde waarden deelt: met name de oprichters.
Want de chantage voor de nieuwkomers uit Oost-Europa via veto’s en hun zeer afwijkende ethische principes en normen maken een krachtdadig Europa onmogelijk.
Misschien een Europa in drie componenten: de oprichters en diegenen die hun waarden delen, de nieuwkomers uit de laatste decennia na de val van de Muur , die het niet zo nauw nemen met de spelregels, en een groep ‘sympathisanten’ die nog heel ver staan van onze normen omtrent democratie en normen, maar die we graag willen helpen maar niet aan de beslissingsprocessen kunnen deelnemen.
Enkel in de laatste groep horen onder meer Oekraïne en Moldavië .
2. Met meer Europa maak ik een bruggetje naar het energiebeleid. Het is duidelijk dat we het op dat vlak ook niet alleen kunnen.
Duistere wolken hangen boven de bevoorradingszekerheid van elektriciteit en gas. Dat was al zo, en Oekraïne heeft dat alleen maar versterkt.
De ironie wil dat we door de huidige crisis een breekijzer hebben gevonden om alvast twee kerncentrales met minimaal tien jaar te verlengen. De realiteit is dat we ze in de huidige crisis beter allemaal nog wat hadden verlengd. Maar goed, ik reken erop dat de Minister van Energie woord houdt en een deal met Engie sluit.
Wat de huidige crisis me leert is dat we weliswaar massaal hebben geïnvesteerd in windmolens en zonnepanelen, maar dat die weinig helpen op een windstille grijze dag.
Als ik (een beetje) stout ben zou ik kunnen stellen dat wij beter al veel vroeger de levensduur van centrales met 20 (en niet die bekrompen 10) jaar verlengd en hadden we een gedeelte van de subsidies voor hernieuwbare energie beter gebruikt om sneller te kunnen overschakelen naar nieuwe kerntechnologie. We zouden vandaag geen bevoorradingsproblemen hadden gekend.
Maar gedane zaken nemen geen keer. En wellicht zullen we een langere levensduurverlenging van twee of meerdere centrales opnieuw onder ogen moeten nemen.
Het betekent wél dat we op Europese schaal moeten werken aan bevoorradingszekerheid, door de verschillende Europese netten nog beter met elkaar te verbinden. Door meer samen te werken.
Niet alleen door Europese witboeken schrijven en nieuwe plannen te maken met geld dat nog gezocht moeten worden – zoals Frans Timmermans doet – maar ook actieplannen ten uitvoer brengen.
Bijvoorbeeld door landen te steunen en motiveren samen te werken op vlak van waterstof, maar ook in het ontwikkelen van nucleaire technologie.
Door samen met andere landen te werken aan kleine modulaire kernreactoren op de lange termijn.
Door te kijken hoe men – bijvoorbeeld met Frankrijk en Nederland – kan samenwerken in de bouw van de nieuwe reactoren die men daar plant.
Door te werken aan nieuwe mechanismes om tot meer correcte energieprijzen te komen.
De toekomst van ons energiebeleid zal inderdaad gebouwd zijn op hernieuwbare energie, maar zonder een stuk nieuwe nucleaire capaciteit en Europese samenwerking gaan we niet kunnen het klimaatprobleem niet oplossen.
En ook niet garanderen dat de lamp ’s winters blijft branden.
3. Het derde punt is de hoeksteen van wat ik versta onder verantwoord liberaal beleid: een land met een bloeiende economie en een slanke overheid die haar centen goed beheert.
Het is het meest vanzelfsprekende punt om als liberaal aan te halen, maar niet het meest vanzelfsprekend om in het beleid uit te voeren.
Ik zeg dat héél nederig als deel van een politieke familie die sinds 2014 opnieuw de eerste minister levert en die 23 jaar ononderbroken federaal aan de macht is.
Wie daarop terugblikt ziet een stoet bonte coalitieregeringen en omstreden compromissen passeren. We leven in een kapot verkaveld land.
Onze parlementen zijn verkaveld in een quasi ontelbaar aantal fracties waardoor regeerakkoorden maken meer weg heeft van vredesonderhandelingen.
De macht is over te veel bestuursniveaus verkaveld in te veel instellingen met te veel politici. De totstandkoming van beleid is verkaveld over te veel belangengroepen, lobby’s en overlegstructuren. Blokkeren is makkelijker dan realiseren.
Zo is België verworden tot een gestold land waarin de dingen niet meer in beweging zijn te krijgen. Bij ons geen revoluties maar stapsgewijze evoluties. Geen big bang maar eerder Echternach.
We zijn daar lang mee weggeraakt, maar de laatste jaren lopen we hopeloos achter de feiten aan. Onze begroting was na de Eurocrisis heel voorzichtig de goede richting aan het uit gaan, maar is door corona helemaal ontspoord. Onze werkzaamheidsgraad is onvoldoende om de houdbaarheid van ons sociaal systeem te garanderen. Onze economie gaat gebukt onder de regulitis.
Dit land moet zovéél beter kunnen.
Ik droom van een land met een performante overheid die goed is in wat ze doet, maar ook heel goed weet wat ze niet moet doen. Een land met een lager overheidsbeslag en een lagere belastingdruk. Een land waarin weerbare burgers en ondernemingen initiatief en risico durven nemen. Zelf uitdagingen aanpakken in plaats van mislukkingen af te schuiven op de overheid.
Dit land is nog veraf. Betekent dit nu dat we als liberaal er te weinig van gebakken hebben?
Voor een deel wel. Ook wij hebben het zilverfonds geslikt en tal van sale en leasebacktrucs laten passeren. In de eerste gouden jaren van deze eeuw hadden we de schuldgraad verder moeten laten zakken en de hadden we de vergrijzing grondiger moeten voor zijn.
Ook Zweeds telt tal van gemiste kansen.
Tegelijk zijn we in Vlaanderen opgejaagd en electoraal afgetroefd door een partij die de vernieuwing predikt, maar een spoor van immobilisme achter. Die deels onze liberale fonds de commerce heeft gepikt, om vervolgens met de regelmaat van de klok even etatistisch als de socialisten uit de hoek te komen. Die ons in een paars-gele coalitie wilde trekken, maar dan zonder de MR, nietwaar Georges-Louis?
Tegelijk leven we wel degelijk in een verdeeld en gepolariseerd politiek landschap waarin je minstens zes partijen nodig hebt om federaal een meerderheid te maken. Tegelijk domineren social media en peilingen het politieke klimaat.
Het gevolg is een relletje en wat verontwaardiging elke dag, en moeten politici vooral tonen ‘dat ze ermee bezig zijn’.
Politiek activisme als bezigheidstherapie.
Zo wordt het natuurlijk moeilijk om doordachte oplossingen te bedenken, draagvlak te vinden en ze ook uit te voeren. Ook wij liberalen zijn in datzelfde bedje soms ziek.
Beste vrienden,
Onze partijen hebben de keuze gemaakt om in moeilijke omstandigheden regeringsverantwoordelijkheid te nemen. Alexander De Croo is niet te benijden, en tegelijk de enige die in de huidige chaos in staat is boven de mêlee uit te stijgen. Hij verdient daarom samen met de liberale ministers in de federale regering onze volledige steun.
De liberale partijen moeten hen steunen, maar tegelijk alert en kritisch blijven. Waar nodig het debat aanzwengelen. Een gezonde wisselwerking is noodzakelijk.
Liberalen hebben de beste recepten hebben om de samenleving vrijer, democratischer, welvarender en beter te maken. Meer dan ooit ben ik overtuigd dat dit land niet minder maar meer liberalisme nodig heeft. En dus meer liberalen.
En voordat we samen verder op weg gaan voor een steeds meer liberaal land in de liberale wereld hef ik graag het glas op jullie organisatie. Gelukkige verjaardag en doe zo voort!
