Laat de begroting niet opnieuw uit de bocht vliegen

(Dit is de tekst van mijn tussenkomst op 30 mei 2022 over de begrotingsaanpassing in de Kamercommissie Begroting en Financiën)

Ik ben bijzonder bezorgd over de internationale geopolitieke situatie en deel het enthousiasme niet …  dat  ‘alles goed komt’ door de overheid door die veel geld uit te laten uitdelen. Geld dat ze niet heeft. 

Opnieuw halen wapens (en wapenleveringen) de frontpagina’s in Europa. Veel pacifisten van gisteren zijn trouwens de voorvechters geworden van een uiterst krachtig relanceplan voor de wapenindustrie. Dat vrijheid en democratie voorgoed hadden gezegevierd op imperialisme en bruut geweld, blijkt een illusie te zijn.

Ik ben als ondernemer minstens even bezorgd over de economische gevolgen van het huidige conflict op Europa en ons land na een al uitzonderlijk moeilijke periode. 

De nasleep van corona zorgde al voor een ongezien en onverwacht economisch herstel ondertussen haperend  door bottlenecks in logistieke ketens, schaarste van tal van producten en een koortsopstoot van inflatie. De eerder reeds gestegen energieprijzen gaan door het conflict in Oekraïne in combinatie met onze nobele klimaatresoluties en een ambitieuze energietransitie compleet door het dak. Wat de inflatie op haar beurt nog meer aanwakkert.

We zijn terechtgekomen in een bizarre situatie. De overheid is tijdens corona op grote schaal risico’s beginnen afdekken om de koopkracht te vrijwaren en onze economie overeind te houden. Dat is gebeurd, weliswaar met een zware kost voor de overheidsfinanciën en een scheefgroeiend verwachtingspatroon bij de bevolking.

Daar komt nu de fall-out van de Oekraïnecrisis bovenop. Onze wil om af te kicken van het Russische gas (om dit – alleszins voor een langere overgangsperiode – te vervangen door Amerikaans schaliegas) is operationeel geen evidentie. De energietransitie die vooruitsnelt, is moeilijker dan verwacht, en gaat gepaard met pijnlijke prijsschokken en bijsturingen van het energiebeleid.

Vorig jaar heb ik verschillende keren gewaarschuwd voor een inflatieschok post-corona. Ik heb helaas gelijk gekregen, al had ik niet kunnen vermoeden dat dit in een stroomversnelling zou komen door een oorlog. Ik vrees dat we aan het einde van een tijdperk zijn … dat van lage inflatie en lage rentes. Einde van een periode van wishful thinking.

De hollende inflatie gekoppeld aan een economische groei die stil dreigt te vallen geeft me flashbacks naar de vroege jaren ’80. Toen de staatsschuld onder Guy Mathot volledig ontspoorde. De omstandigheden zijn uiteraard gedeeltelijk anders, toch heb ik eenzelfde ongemakkelijk gevoel over deze periode. We dreigen ook nu uit de bocht te vliegen. En deze keer kunnen we de frank niet devalueren. We kunnen wel iets anders doen, maar dan moeten er taboes sneuvelen. 

De olifant in de kamer – zowel in België en in de Belgische Kamer – heet het indexmechanisme en daaraan gekoppeld de wet van 1996 ( de ‘loonnorm’ wet die erop let dat onze lonen die sterker stijgen dan in de buurlanden). 

Ik weet dat het huidige regeerakkoord beiden ongewijzigd in stand wil houden. Is dit echter op lange termijn houdbaar?

Koopkracht is essentieel, maar we zijn daar vet mee als ons concurrentievermogen wordt aangetast en sommige sectoren richting afbouw van tewerkstelling gaan. Dat dreigt nu te gebeuren. 

In geen enkel land stijgen thans de arbeidskosten méér dan in Belgë. 

De afgelopen 10-15 jaar kwam de gemiddelde indexering in ons land uit op minder dan 2 procent per jaar. Volgens de prognoses van SD Worx zou dit cijfer tegen juli 2023 kunnen oplopen tot 12 procent.

Als we niets doen, prijzen we ons gewoonweg uit de markt. 

We mogen dit niet laten gebeuren.

De PS pakte op 1 mei nog uit met leuke dingen voor de mensen, zogezegd betaald door de rijken. Al zal in de realiteit de middenklasse het gelag betalen. Ze toverden een koopkrachtplan uit de hoed van 6,5 miljard euro. En nu staan ze op de rem om de arbeidsdeal uit te voeren. De PVDA wil thans de KMO’s compenseren voor mogelijke schade van de crisis. Groen wil dit ook. Allemaal nieuwe liberalen die het licht gezien hebben dat KMO’s essentieel zijn voor onze economie. Maar zij dwalen, want KMO’s willen bloeien op basis van een gezonde economie en niet op basis van overheidssubsidies.

Met dit groeiend compensatie-enthousiasme naar steeds meer bevolkingsgroepen, zou ik morgen niet eens verbaasd zijn dat men hier begint te pleiten om Russische (en waarom niet Oekraïense) oligarchen te compenseren met EU-fondsen voor verlies van hun luxejachten ten gevolge van het conflict.

Een expansief begrotingsbeleid dreigt de inflatie verder te versterken. Het pompt meer geld in de economie en stimuleert zo – de al opgepompte – vraagzijde net op een moment dat de aanbodzijde geconfronteerd wordt met serieuze bottlenecks.

Het wordt tijd dat ook wij op sociaaleconomisch vlak zeggen waar het op staat. Fors inzetten op échte hervormingen. We moeten een paardenmiddel inzetten om de stijging van de loonkosten onder controle te houden, onze arbeidsmarkt zuurstof te geven en de concurrentiepositie te verdedigen. 

Geen cosmetische veranderingen, maar een maatregel die het gewenste schokeffect genereert. Met een heldere boodschap. 

Voor mij zullen we niet anders kunnen om op termijn de automatische indexering los te laten en de wet van 1996 af te schaffen. De buurlanden hebben ze niet nodig. Ze gebruiken ze niet. We zijn het enige land dat het zichzelf zo moeilijk maakt. Onze centrale planning werkt verstikkend. Laat sectoren en ondernemingen onderhandelen. Waar het niet goed draait, zal de buikriem aangehaald moeten worden en omgekeerd.

Dat wil niet zeggen dat koopkrachtversterkende maatregelen niet op hun plaats zijn, maar wel dat we met een heldere boodschap moeten komen. It’s the economy, stupid…!!! 

Het is essentieel dat wij werk maken van de overheidsschuld om die op termijn terug op een aanvaard niveau te brengen. Dat is een verplichting naar de volgende generaties.  Gezonde overheidsfinanciën vormen bovendien de beste garantie dat we ook in de toekomst verdere schokken kunnen opvangen.

Hoe schat de regering de verdere evolutie thans in de inflatie al 9 % bedraagt? Hoe lang kunnen we door het vliegwiel van de inflatie ons welvaartsmodel uit de bocht laten gaan? 

Wat betreft de aankondiging van de EU om bijkomend fondsen te mobiliseren in het kader van Repower EU, heb ik in navolging van de kritische kijk van staatsecretaris Dermine volgende bedenkingen :

Moet de EU niet prioriteit geven aan een gedegen uitvoering en besteding van de reeds aangekondigde herstel- en steunplannen eerder dan verder uit te willen uitblinken in stoere aankondigingspolitiek? Laat staan dat hier ook de vraag open blijft wie dat wanneer zal (terug)betalen.

Heeft een nieuw programma een realistische basis, laat staan kunnen ze de objectieven binnen de vooropgestelde termijn realiseren?

Moeten we niet afkicken van het EU-stimuli en eerst onze eigen huishouding in orde brengen door de hervormingen die ook de EU als hoogst noodzakelijk acht: arbeidsmarkt (verhoging activiteitsgraad), pensioenen en sociale zekerheid (betaalbaar houden)?