Kernenergie: wijst Finland België de weg?

Finland kiest resoluut voor kernenergie om zijn klimaatdoelstellingen te behalen én om minder afhankelijk te worden van import uit het buitenland. Opmerkelijk: ook de Groenen maken er deel uit van de regering. Dat is het voornaamste besluit van mijn bezoek aan Finland begin deze week, ook interessant voor het Belgische energiebeleid.

In Finland bracht ik een bezoek aan Anders Adlercreutz, Fins parlementslid en fractieleider voor Svenska folkpartiet i Finland – RKP (Renew Europe) thuis bij hem. Nadien had ik ook een lunchvergadering met Belgisch ambassadeur Alexis de Crombrugghe en zijn team ter plaatse waar ik ook Prof. Kurt Deketelaere (University of Helsinki & KUL) ontmoette. Deze uitgebreide gesprekken brachten een aantal interessante inzichten aan, ook interessant voor de Belgische context.

Klimaatneutraliteit met kernenergie

De Finse regering (mét steun van de Groenen) kondigde in juni 2019 aan om tegen 2035 klimaatneutraal te zijn. Kernenergie zal daarbij een cruciale rol spelen. In dat jaar bestond de Finse elektriciteitsmix voor 35% uit kernenergie. Met de vier bestaande reactoren, de aanbouw van een vijfde en de plannen voor een zesde zou dat aandeel stijgen naar 60%. De zesde met een directe betrokkenheid van Rusland wordt nu in vraag gesteld omwille van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. In tegenstelling tot Finland vaart België dus een heel andere koers: midden maart zal ons land mogelijks beslissen om volledig te stoppen met de productie van kernenergie.

Toegegeven, de Finse weg naar meer kernenergie kende reeds enkele uitdagingen. De bouw van de vijfde reactor (de eerste van de derde generatie) startte in 2005, maar de werken liepen meer dan 10 jaar vertraging op door onder meer contractuele betwistingen. Ook de kostprijs steeg naar meer dan 10 miljard dollar. Vanaf juli dit jaar zal de reactor operationeel zijn.

Betrouwbare, onafhankelijke en koolstofarme energiebron

Desalniettemin kiest Finland resoluut voor kernenergie. Waarom? Bijna de helft van zijn energie wordt noodgedwongen geïmporteerd, vooral vanuit Rusland, door een stijgende energienood en de productie van hernieuwbare energie die fluctueert doorheen het jaar. Kernenergie als een betrouwbare, onafhankelijke en koolstofarme energiebron biedt een antwoord op die geopolitieke en klimatologische uitdagingen.

Bovendien kan Finland – net zoals België – rekenen op een decennialange ervaring in de bouw en het beheer van kerncentrales. De eerste vier reactoren dateren immers van eind jaren 1970. Deze centrales behoren tot de meest efficiënte ter wereld, met een gemiddelde capaciteitsfactor tijdens de levensduur van meer dan 90% en een gemiddelde capaciteitsfactor over de laatste tien jaar van bijna 95%.

Finland kiest dus voor een gediversifieerde energiemix, zonder dogma’s, die kernenergie daarin terecht een plaats geeft. Maar wat nadien? Hoe organiseren we het beheer van gebruikte splijtstoffen uit een kerncentrale? Ook daar biedt het Finse model een interessante aanpak.

Risico’s voor mens en milieu

Na het gebruik van splijtstoffen blijft dit afval langdurig hoogradioactief met de nodige veiligheidsrisico’s voor mens en milieu. Op korte termijn wordt dit afval – net zoals in België – in een aantal zeer streng bewaakte locaties opgeslagen. Maar door de hoge veiligheids- en onderhoudskosten is deze aanpak op lange termijn té duur en blijft het kwetsbaar voor terroristische aanvallen of natuurrampen.

Om volgende generaties minimaal te belasten, moet het een definitieve bergingsplaats krijgen. In België is onderzoek daarover aan de gang, maar een definitieve beslissing of concreet plan blijft uit. Finland daarentegen speelt een pioniersrol.

Ondergronds netwerk van tunnels

Het land wil vanaf 2023 alle gebruikte splijtstoffen van zijn bestaande kerncentrales definitief opslaan in met koperen omhulde capsules die bewaard worden in een ondergronds netwerk van tunnels meer dan 400 meter onder de grond. Elke tunnel kent een extra beschermende laag van boriumstaal en wordt opgevuld met bentoniet, een soort klei. De totale kostprijs zou ongeveer 2,5 miljard euro bedragen.

Voordelen? Ze sluit het afval in, zonder nood aan mechanische en menselijke controle nadien, en is weinig gevoelig voor corrosie. Wanneer de kunstmatige barrières door de eeuwen heen verdwijnen, zorgt de natuurlijke barrière ook daarna voor een veilige opslag, in afwachting van de natuurlijke en spontane vermindering van de radiotoxiciteit.

Deze bergingsmethode, waarover internationaal consensus bestaat, is ook de te volgen weg voor België. Enkel met coherente en duidelijke keuzes kunnen we een robuust energiebeleid uitbouwen dat onze bevolking, onze economische groei en ons klimaat en milieu beschermt.

Conclusie: Finland kiest voor een gediversifieerde energiemix, zonder dogma’s, die kernenergie daarin terecht een plaats geeft, én een verantwoorde oplossing biedt voor de berging van ons kernafval. Het Finse model is zonder meer een interessante piste die ook België moet bewandelen.