Kernenergie ook in de toekomst onmisbaar

(Tussenkomst plenaire 18 april 2024 – wetsontwerpen verlenging 2 kerncentrales )

Met de wetsontwerpen die vandaag voorliggen, voltooien we een parcours dat begonnen is met een beslissing op de Kern van 18 maart 2022. Toen werd met name beslist om de onderhandelingen met Engie op te starten voor een langere levensduur van de twee jongste kernreactoren, Doel 4 en Tihange 3. Hierbij kreeg de minister, samen met de premier ook een onderhandelingsmandaat.

Wat volgde waren maandenlange onderhandelingen, ook in Parijs, om tal van juridische en andere bepalingen te gaan vastleggen in onder meer Head of Terms, Joint Development Agreement en uiteindelijk ook finale transactiedocumenten.

Het was voor de buitenwereld niet altijd duidelijk waar de discussies zich op een bepaald moment bevonden en om de onderhandelingen niet te fnuiken, was dat ook niet altijd nodig. En soms indruk gaf dat er geen vorderingen gemaakt werden. Maar de regering heeft zich niet laten opjagen door de publieke verklaringen van engie noch door het ongeduld van dit parlement om tijdig af te ronden voor effectieve doorstart van 2 de kernreactoren te verzekeren via de zogenaamde Flex LTO.

Na de ondertekening van een resem documenten in de zomer van 2023 en ook na de finale transactiedocumenten eind 2023 kwam de minister van Energie wel naar het Parlement om hierover een zo goed mogelijke stand van zaken te geven, wat sterk geapprecieerd werd. Ook werden de documenten, waarvan dit kon, gepubliceerd op de website van de FOD Economie.

Uiteindelijk moest na het akkoord tussen Engie en de Staat alles nog in wetteksten gegoten worden, want anders sta je uiteindelijk niet zo heel veel verder in de praktijk. Dat zijn de 4 ontwerpen die op 12 en 16 maart in respectievelijk eerste en tweede lezing werden aangenomen in de commissie energie, waarbij ruim de tijd werd gegeven en genomen om alle mogelijke vragen te stellen aan de minister.

Het zijn deze noodzakelijke ontwerpen die vandaag voorliggen in de plenaire en waarvan toch een grote meerderheid binnen dit parlement wenst dat deze ook goedgekeurd zullen worden. We moeten met name vooruit en nu vooral focussen op het gevolg dat aan deze wetten zal gegeven worden waarmee een verlenging van ons nucleair park na 2025 bestendigd wordt, in eerste instantie voor 10 jaar extra.

Noodzakelijk hiervoor is de aanpassing van de alombekende wet op de kernuitstap (WO 3854) waarbij we dus voorzien dat Doel 4 en Tihange 3 ook effectief nog mogen elektriciteit produceren na 2025 en dit met 10 jaar vanaf de datum van herstart, tot maximaal in 2037 (gesteld dat de heropstart dus maar in 2027 zou zijn, waar we niet van uitgaan).

Daarin staan ook een aantal passages in de toelichting over de rol die SMR’s kunnen spelen in de energietransitie. Wij zijn daar believer in, ook al weten we dat er hier ook nog veel onderzoek moet zijn en dat het bouwen van zo’n SMR niet op 1-2-3 zal gebeuren. We hebben echter in de weg naar een koolstofvrije samenleving niet de keuze om te veel taboes te hebben. We zullen een heel diverse waaier aan koolstofarme en -vrije technologieën nodig hebben, van hernieuwbare stroom over groene moleculen tot nucleair. In die zin is deze aanpassing voor ons geen eindpunt.

Die aanpassing van dat ontwerp was uiteraard noodzakelijk, maar de hoofdmoot van de wettelijke omzetting van de Engie-deal ging eigenlijk over de verankering van de cap op het nucleair afval en het ondersteuningsmechanisme via een 2-zijdig Contract for Difference (CfD).

Dat zijn natuurlijk heel belangrijke onderdelen. De cap op het afval betekent dat de Belgische Staat 15 miljard euro zal moeten zien te beheren dat moet aangroeien tot tientallen miljarden in de decennia die volgen, waarbij 11,5 miljard al op moment van closing en dus vrij binnenkort zal overgemaakt worden. Het is aan Hedera, een nieuw opgericht fonds dat hier in samenwerking met onder meer het Agentschap van de Schuld en FPIM de juiste beleggingsstrategie zal moeten voor ontwikkelen. De controle hierop is aan de Kamer gegeven, ik kan alleen maar mijn wens en hoop uitspreken dat mijn toekomstige opvolgers hier mee nauwgezet zullen over waken.

Wat betreft het ondersteuningsmechanisme: we kunnen nu lang twisten of we niet wat laat de onderhandelingen zijn opgestart en een juiste prijs betalen voor deze levenduursverlening via een strike price (die voorlopig op 81 euro/MWh vastgelegd hebben) , noch hebben we zekerheid of het CfD budgetneutraal zal zijn voor de overheid.

De mental shift bij bevolking en regering over de blijvende rol van kernenergie als koolstofvrije energiebron kon best vroeger ontwaakt zijn. Dat we de net zero enkel met hernieuwbare energie zouden behalen, was voor velen met kennis van zaken al lang duidelijk. Zeker met een enorme groei van het electricteitsgebruik (x2 of x3) in het vooruitzicht, als met de collectieve bewustwording dat diversificatie in energiebevoorrading een noodzaak is. Het Rusland-Oekraine conflict is eerder een trigger van deze bewustwording dan de oorzaak voor het behoud van kernenergie naar de toekomst toe.

Tot slot :

Vijf jaar is een rimpeling op het wateroppervlak in een mensenleven, maar in de politiek is het een eeuwigheid.

Vijf jaar crisissen en een oorlog op het Europese vasteland hebben ons uit onze geopolitieke winterslaap gehaald: energie-onafhankelijkheid is geen fait divers meer. Zowel als het gaat over de verslaving aan Russisch gas als over de Amerikanen waar de energieprijzen voor de industrie heel wat lager zijn dan in de EU, zeker op vlak van gas.

Vijf jaar met vallen en opstaan bouwen aan de energietransitie leren ons dat het uitsluiten van nucleaire technologie niet langer een unaniem gedeeld dogma is. We pionieren op vlak van offshore en solar, maar de weg is nog zeer lang.

Vijf jaar in de Wetstraat liet voortschrijdend inzicht laten nederdalen in de Wetstraat, wat vandaag leidt tot de goedkeuring van deze LTO. De klimaatcrisis bedwingen zonder onze welvaart overboord te gooien kan kan alleen met een koolstofvrije energiemix van hernieuwbare energie én deel kernenergie.

Lao Tsé zei: “Als je niet van richting verandert, eindig je daar waarnaar je op weg bent.”

Die position switch wordt hier vandaag voltrokken, maar het einddoel blijft ongewijzigd: Betrouwbare, betaalbare en propere elektriciteit waarmee we de energietransitie waarmaken.

Dank aan alle collega’s die in de Commissie het debat hebben gevoed op een professionele wijze en die vandaag mee hun verantwoordelijkheid nemen

Ik reken op alle toekomstige collega’s die de energiezekerheid van onze kinderen zullen moeten veiligstellen.

Mijn appreciatie voor de Premier en de Minister van Energie voor het succesvol onderhandelen van de verlenging en het verwerken van de afspraken in deze wetsontwerpen. Onder de tijdsdruk werd sterk onderhandeld namens de Belgische overheid, zo bevestigden mij heel wat betrokkenen bij de onderhandelingen…. van beide kanten.

Daarom hebben alle vier wetsontwerpen de steun van de Open VLD fractie